<— Luister naar de zomer uit de vier jaargetijden van Antonio Vivaldi
De vier jaargetijden voor viool, strijkers en B.C. op.8 – De zomer – van Antonio Vivaldi
Bij Vivaldi gaat het er in de zomer nogal stormachtig aan toe! Om zijn muzikale werken te verduidelijken voegde de componist altijd wat verzen toe. Eerst hangt er een zwoele hitte over het droge land, dan volgt de roep van een koekoek, onmiddellijk overstemd door onheilspellende windvlagen.
In het middelste deel van het werk beschrijft het gedicht een herdersjongen die door muggen op de vlucht slaat.
Tenslotte slaat de hagel, vergezeld van donderslagen kletterend op de graanvelden neer. Met een klein orkest van violen, altviolen en cello’s, en een deel voor soloviool weet Vivaldi deze sfeer prachtig te vangen.
Een teken van de tijd
Tijdens het leven van Vivaldi werden werken als de vier jaargetijden begeleid door een “instrumentale stem”. Deze zogenaamde basisbas, ook wel basso continuo genoemd, werd op een contrabas, orgel of clavecimbel gespeeld. De continuo-speler volgde de bas- of grondtoon van de harmonie. In de tijd dat er nog geen dirigenten waren die een uitvoering leidden, had hij de opgave om het samenspel van het orkest soepel te laten verlopen.
De Rode priester
Vivaldi was een van de grootste componisten van de barok (circa 1600 tot 1750). Zijn priesterambt en vuurrode haren leverden hem de bijnaam “de rode priester” op. Dat hij slechts zelden de mis lag, had volgens zijn tegenstanders te maken met zijn wilde levenswandel. Maar zelf had Vivaldi een heel onschuldige verklaring hiervoor: volgens hem was de geur van de wierrook slecht voor zijn astma. In zijn geboortestad Venetië gaf Vivaldi jarenlang muziekles in een weeshuis voor meisjes. Uit heel Europa kwamen muziekliefhebbers naar Venetië om het uitstekende, door hem opgeleide en gedirigeerde meisjesorkest te horen spelen.
Schilderen met muziek
De beginregels van Vivaldi’s zomergedicht verhalen van de verzengende zon die mens en dier lamlegt en de dennen laat verdrogen. De fragmentarische, korte frasen in de muziek geven dat gevoel van benauwde hitte prachtig weer – een goed voorbeeld van programmamuziek: die wil namelijk dat de luisteraar een scène voor zich ziet of in een bepaalde sfeer komt. Programmamuziek onderscheidt zich van de begeleidingsmuziek voor film en televisie, die de beelden op het doek of beeldscherm slechts versterkt, terwijl programmamuziek de sfeer alleen door de klanken zelf oproept.
Het Italiaanse handwerk
Vivaldi’s “Vier jaargetijden” bestaat uit vier concerten voor strijkorkest en soloviool. Het Italiaanse woord concerto en vooral van de strijkinstrumenten. Dat had te maken met het feit dat Italië in de zeventiende en achttiende eeuw een leidende positie had in de vervaardiging van violen, altviolen en cello’s. Bijna alle vioolbouwers van betekenis werkten in Cremona, een stad bij Milaan. De beroemdste bouwer was Antonio Stradivari (1644- 1734), wiens naam meestal in de Latijnse vorm, Stradivarius, voorkomt.
Vivaldi’s blijvende aantrekkingskracht
Johann Sebastian Bach was een van de grootste bewonderaars van Vivaldi. Hij bewees hem de grote eer meerdere strijkconcerten voor andere instrumenten te bewerken, waaronder het beroemde concert voor vier clavecimbels en strijkers (gebaseerd op de twaalf concerten op.3 van Vivaldi). Het zijn echter “De vier jaargetijden” (de hele cyclus heeft opusnummer 8) die de naam van Vivaldi over de hele wereld bekend hebben gemaakt.
Voetnoot
De vier concerten waar de vier jaargetijden uit bestaat, behoren tot een groep van vioolconcerten met de welluidende titel ´De wedloop tussen harmonie en fantasie`.
Bron: Klein muzikaal handboek – CD – Klassieke momenten
LudwigvanBeethovenmijninspiratiebron 